Բազմաբնույթ մտածողություն. Լեզվի ուսուցման կոմպլեքս մեթոդ

Լեզվի ուսուցման կոմպլեքս մեթոդը երկար տարիներ է, ինչ մեծ արդյունավետությամբ  կիրառվում է մեր կրթահամալիրում: Այն կիրառվում է ոչ միայն մայրենի լեզվի տառուսուցման ժամանակ, այլ նաև՝ օտար լեզուների, և որպես վերջնարդյունք՝ տարեվերջին մեր կրթահամալիրի փոքրիկ սաները ներկայացնում են Արեգ Լուսինյանի <<Երաժշտական այբուբենը>>: 

Բազմաբնույթ մտածողության տեսության հիմնադիրը Հովարդ Գարդներն է: Նա կրթությունը ստացել է նախ որպես հոգեբան, այնուհետև՝ նյարդահոգեբան: 

Հ. Գարդները երկար տարիներ աշխատել է այս տեսության շուրջ : Այն կյանքի է կոչվել 1980-ական թվականների սկզբին և արդեն կիրառվում, զարգանում և հիմնավորվում է աշխարհի տարբեր երկրներում՝ ապահովելով մտածողության բարձր մակարդակ: Հ. Գարդների տեսության էությունն է . 

• Գիտելիքների ձեռք բերման բազմազանությունը 

• Մարդկանց միջև տարբերությունների ընդունումը 

• Անհատականության և ինքնուրույնության պահպանումը 

• Ուսուցման համապատասխանեցումը մարդու մտածողության հնարավորություններին 

• Ուսումնառության դյուրինությունը և հարմարավետությունը 

Հ. Գարդները առաջարկում է ուսուցումը համապատասխանեցնել մարդու մտածողության հնարավորություններին և դրանք առավելագույնս օգտագործել գիտելիքների յուրացման ընթացքում՝ ուսումնառությունը երեխայի համար դարձնելով ավելի արդյունավետ , հարմար և իր ընկալումներին համապատասխան: 

Այս տեսությունը հիմնվում է մարդու զգայարանների և խառնվածքի վրա: 

Ըստ Գարդների՝ մարդկանց հատուկ են մտածողության 7 ձևեր, որոնք տարբեր մարդկանց մոտ տարբեր կերպ են դրսևորվում: Կարևորն այն է, որ յուրաքանչյուր երեխա հնարավորություն կունենա իր համար առավել դյուրին եղանակով ընկալել ուսուցանվող նյութը՝ միաժամանակ զարգացնելով իր մյուս հնարավորությունները, այսինքն՝ մտածողության մյուս ձևերը: 

Այսպիսով, հիմնվելով մարդու զգայարանների և խառնվածքի վրա՝ Հ. Գարդները առանձնացրեց մտածողության հետևյալ 7 ձևերը՝ 

• մաթեմատիկական- տրամաբանական 

• լեզվական 

• տարածական 

• մարմնաշարժողական 

• երաժշտական 

• միջանձնային 

• ներանձնային 

Ընկալման, մտածողության և դրսևորման տարբեր կողմերի միաժամանակյա ակտիվացումը հնարավորություն է ընձեռում ձևավորել ճիշտ, օբեկտիվ, իրականությանը համապատասխանող մտապատկեր: 

Այս տեսության առաջամարտիկներից ամերիկացի մանկավարժ և հոգեբան Թոմաս Արմսթրոնգը առաջնորդվում է այն համոզմունքով, որ բոլոր երեխաներն էլ ի ծնե օժտված են: Յուրաքանչյուր երեխա լույս աշխարհ է գալիս իր առանձնահատուկ ներուժով, որը  եթե լավ զարգացնենք, կարող է ծառայել ի բարօրություն ամբողջ աշխարհի: Ծնողների և ուսուցչի մեծ դերն է հայտնաբերել երեխայի թաքնված տաղանդը, երևան հանել այն, կրթել, դաստիարակել և հաջողություններով պսակել: 

Հիմնվելով Հ. Գարդների տեսության վրա ՝ հայտնի հոգեբան Քեյթ Ռոջերսը ձևակերպել է , որ . 

• մտածողությունը եզակի չէ, այն բազմաբնույթ է 

• յուրաքանչյուր մտածողություն յուրահատուկ, բացառիկ կառույց է 

• մտածողության բոլոր տեսակները շարժուն(դինամիկ )բնույթ ունեն 

• մտածողության որևէ տեսակ առանձին հազվադեպ է հանդիպում 

• մտածողության այս կամ այն ձևի դրսևորումը նպաստում է մտածողության մյուս ձևերի զարգացմանը 

• յուրաքանչյուր անհատ կարող է հայտնաբերել և զարգացնել իր մտածողության բազմազանությունը 

Այն իրողության գիտակցումը, որ յուրաքանչյուր անհատ իրեն կարող է դրսևորել միանգամայն տարբեր բնագավառներում , և մի բնագավառում դրսևորած ընդունակություններն ամենևին չեն բացառում մեկ այլ բնագավառում ուժեղ կամ թույլ լինելը : Նա նույնպես մերժում է այն կարծիքը, որ մարդն ի ծնե <<խելոք>> կամ <<հիմար>> է լինում: 

Սակայն կան այս տեսության հետ չհամաձայնող մարդիկ, ովքեր ընդգծում են , որ քիչ են մտածողության ձևերը, տեսության մեջ չի ներառվել ճանաչողական տեսությունը, թե ինչպես են մարդիկ տեղեկատվություն ստանում աշխարհի մասին, ինչպես է այդ տեղեկատվությունը ներկայացնում , ինչպես է այն պահվում հիշողության մեջ և վերածվում գիտելիքի, և վերջապես ինչպես է այդ գիտելիքն ազդում մեր ուշադրության և վարքի վրա: Որքան ավելի խորն ենք ճանաչում կոմպլեքս մեթոդը, այնքան ցայտուն կերպով տեսնում ենք առաջադրված յոթ բաղադրիչների փոխկապակցությունը, որոնք ամբողջացնում են սովորողի կուտակած փորձը: 

Տառուսուցման ընթացքում կիրառվող լեզվի ուսուցման կոմպլեքս մեթոդը թույլ է տալիս բացահայտել մարդու հատուկ ընկալման, մտածողության ձևերը և դրան համապատասխան կառուցել ուսուցման գործընթացը: 

Այսպիսով, մեր կրթահամալիրի սաները տառերը սովորում են բազմաբնույթ մտածողության տեսության կոմպլեքս մեթոդի շնորհիվ: Երեխան հնչյուն- տառը սովորում է՝ այդ տառը երևակայությամբ պատկերելով , տառը հավաքում և ստանում է երկրաչափական պատկերներով, ծեփամածիկով ծեփում է այն, սովորում է այդ հնչյուն- տառի երգը և պարուսույցի հետ համապատասխան պարային շարժումներով բեմադրում է: Ընդգծեմ, որ մեր կրթահամալիրի սաները այս ամենին զուգահեռ իրենց բոլոր զգայարանները աշխատեցնում և զարգացնում են կավի միջոցով, և այս ամենը իրականացվում է մայրենի լեզվի ուսուցմանը զուգահեռ: 

Նյութի հեղինակ` 

<<Փոքրիկ Իշխան>> կրթահամալիրի դասվար՝ Ելենա Գրիգորյան